Historia miasta

Strona główna O Paczkowie Historia miasta

Początki Paczkowa

Panorama Paczkowa i zabytki tego niezwykłego miasta zwracają naszą myśl ku czasom przeszłym, zapraszają do wędrówki w głąb historii. Miasto Paczków (od imienia Pakosław) pojawiło się na ziemi śląskiej, wśród wcześniejszych osad słowiańskich plemienia Ślężan, w połowie XIII w.

Udokumentowany rozwój osadnictwa na Pogórzu Sudeckim przypada na przełom XII i XIII wieku. Lokację nowych wsi rozpoczął na tym terenie biskup Wawrzyniec. Po najazdach tatarskich misję tę kontynuował jego następca - biskup wrocławski Tomasz I. To on 8 marca 1254 r., wydał zgodę na lokację miasta, zawierając umowę z dwoma nyskimi Flamandami - Henrykiem i Wilhelmem - w sprawie założenia nowej osady targowej. Dokument spisano w Nysie, która już wówczas pełniła funkcję ośrodka administracyjnego. Nowa osada swoją nazwę wzięła od istniejącej już wsi Paczków, którą odtąd nazywano Starym Paczkowem. Miasto stało się nie tylko miejscem targowym, ale i obronnym. Paczków od samego początku był grodem warownym, który miał za zadanie chronić południowo-zachodniej granicy księstwa biskupiego.

W XIII wieku miasta chronił również zamek, zbudowany przez Bolka Wysokiego nad rzeką od strony Kozielna. Warowna budowla nie przetrwała do dziś - została zniszczona na początku XV w.

Ciekawostka: Pisarz o nazwisku Hosman jeździł po miastach Śląska, a następnie na zlecenie włodarzy spisywał historię miast. Autor znany był z faktu, że po otrzymaniu wysokiego honorarium, tworzył historię bardziej barwną od rzeczywistej. Na kartach swoich ksiąg  przypisał założenie Paczkowa rzymskiemu wodzowi zwanemu Lucca, który około 300 roku, wracając z dalekiej wyprawy, postanowił się osiedlić w tej okolicy. Założona przez niego i nazwana jego imieniem osada miała rozwijać się tak prężnie, że już w 791 roku była znacznym miastem. Lucca miał tu postawić świątynię, którą poświęcił jednemu z rzymskich bóstw. Według legendy, obecny kościół parafialny stoi dokładnie w tym samym miejscu, co wspomniana budowla. 

Fortyfikacja grodu

Ze względu na obronny charakter miasta Paczków prawdopodobnie już od czasów lokacji był ufortyfikowany. Pierwotnie były to przypuszczalnie umocnienia drewniano - ziemne. Około 1350 r. biskup Przecław otoczył miasto podwójnym, kamiennym murem. Pierwszy, wewnętrzny mur, zbudowany był z kamienia polnego i miał 30 okrągłych, łupinowych baszt. W odległości 7 - 8 metrów dalej wzniesiono mur zewnętrzny, przy budowie którego, oprócz kamienia, zastosowano także cegłę. W murach były 3 bramy: Dolna (Wrocławska), Górna (Kłodzka) i Łaziebna (Ząbkowicka). Czwartą bramę miasta (Nyską) założono dopiero w czasach renesansu. Dodatkowo, obok kościoła parafialnego, przekuto tzw. Furtę Zmarłych, prowadzącą do położonego w pobliżu cmentarza.

W tym samym czasie rozpoczęto budowę kościoła, który, jak głosi tradycja, zbudowano w miejscu rozebranej drewnianej świątyni. Prace rozpoczęto w 1350 roku (trwały ok. 30 lat), a promotorem budowy był najprawdopodobniej również biskup Przecław z Pogorzeli.

Postawienie murów miejskich najprawdopodobniej sprowokowane zostało wydarzeniami z 1318r., kiedy do Paczkowa wkroczył zbrojny oddział Jana Wustehube z Chałupek. Zbójnicy wdarli się nawet do kościoła, mordując, w czasie odbywającego się właśnie nabożeństwa, kilka osób.

Ze zmiennym szczęściem toczyły się losy miasta i jego mieszkańców na przestrzeni wieków. Ze względu na swoje położenie i związki z biskupstwem wrocławskim, Paczków na przestrzeni wieków przechodził pod panowanie czeskie, austriackie i pruskie.

W pierwszych wiekach swojego istnienia miasto przeżywało typowe dla okresu średniowiecza klęski: głód (1325), powódź (1333) i zarazę (1438). W 1428 r. Paczków został zajęty przez wojska husyckie, które dały się we znaki mieszkańcom i spowodowały wiele zniszczeń. Druga połowa XV wieku przyniosła miastu szybki rozwój gospodarczy, do czego znacznie przyczynili się biskupi za sprawą przywilejów nadawanych miastu. Zaczęły na nowo powstawać cechy: tkaczy (1464 r. i 1476), rzeźników i piekarzy (1471 r.), kuśnierzy (1481), kowali (1483). W roku 1483 w Paczkowie powstał także targ solny.

Lata świetności i jej kres

Koniec XV wieku i połowa XVI to okres wzmożonych prac przy fortyfikacji miasta. W 1526 roku Paczków wraz z całym Śląskiem dostał się pod panowanie Habsburgów austriackich. Miasto przeżywało wówczas okres swej największej świetności będąc ważnym ośrodkiem wyrobu sukna i handlu, które stanowiły podstawę zamożności miejscowego kupiectwa. Paczków otrzymał prawo odbywania czterech jarmarków w ciągu roku i zaczął się intensywnie rozbudowywać. Obok partycjuszowskich kamienic stawianych w miejsce dawnych, drewnianych domów, zaczęły powstawać obiekty publiczne, np. browar (1551) i szkoła katolicka (1557 r.). Pod koniec XVI wieku miasto otrzymało też dwie linie wodociągów.

Kres znaczeniu i bogactwu miasta przyniosła epidemia cholery, która w latach 1603-1607 zdziesiątkowała mieszkańców grodu, a okres pomyślności Paczkowa zakończyła definitywnie wojna trzydziestoletnia (1618-1648). Liczba mieszkańców spadła do 700 osób. Dodatkowo miasto zostało zniszczone także przez pożar w 1634 roku następnie zaś, w czasie jednego z oblężeń, został zrujnowany gospodarczo. W zasadzie przestały w mieście istnieć handel i rzemiosło.

Gdy w drugiej ćwierci XVI w. mieszkańcy Śląska zaczęli przygotowywać się do odparcia ewentualnego najazdu tureckiego, postanowiono przekształcić murowany kościół w rodzaj cytadeli - ośrodek ostatecznej obrony. Zrealizowano to w latach trzydziestych XVI w. Przebudowę kościoła przeprowadził najprawdopodobniej słynny architekt Jakub Parr, który później zmodernizował zamek w Bolkowie oraz przebudowywał zamek książęcy w Brzegu.

Kolejne lata przyniosły ze sobą niespokojne czasy. Wojny niweczyły gospodarkę, rujnowały domostwa, wyludniały miasto. Istniejące w XVII w. przysłowie: ?Szukaj mnie w Paczkowie? oznaczało wyludnione miejsce, gdzie trudno znaleźć jakiegoś człowieka. Pojawiały się również żywioły, wobec których ludzie byli bezradni. Czas jednak zacierał ślady klęsk, nowe pokolenia odbudowywały zniszczenia, umacniały fortyfikacje, ulepszały budowle miejskie. Znów terkotały młyny, stawy zapełniały się rybami, słychać było stukot warsztatów tkackich, pracowali szewcy, garncarze, rzeźnicy i piekarze. Kupcy przywozili i sprzedawali towary. A przed ratuszem znowu można było wywieszać kapelusz - znak rozpoczęcia miejskiego jarmarku.

XIX wiek - rozwój przemysłu

Paczków pozostawał własnością biskupów wrocławskich i częścią biskupiego księstwa nyskiego aż do czasów sekularyzacji tegoż księstwa, tj. do 1810r.

Od pierwszej połowy XIX wieku gród zaczął odżywać. Prężnie rozwijał się paczkowski przemysł. Oprócz od dawna istniejących młynów, garbarni, browaru i warsztatów rzemieślniczych produkcję rozpoczęły nowe przedsiębiorstwa - fabryka świec, zakład produkcji przyborów kreślarskich, fabryka mydła, przedsiębiorstwo produkujące złocone ramy, dwie cegielnie, później gazownia, mleczarnia i wodociągi miejskie. Ożywienie rozwoju gospodarczego spotęgowała jeszcze bardziej w 1874 roku budowa linii kolejowej, która umożliwiła połączenie z Nysą i Kamieńcem Ząbkowickim.

Również w XIX wieku dokonano naprawy i gruntownego uporządkowania miejskich fortyfikacji. W 1846 r. zburzono pozostałości muru zewnętrznego, a rok później rozebrano budynki i mosty bramne oraz zasypano fosę miejską, tworząc na jej miejscu planty miejskie.

Wojny światowe i powrót do granic Polski

I wojna światowa nie zostawiła w Paczkowie znaczących śladów. Podobnie rozpoczęta 1 września 1939 roku II wojna światowa, która dotarła do Paczkowa tuż przed swoim zakończeniem. Na miasto spadły w sumie trzy bomby lotnicze, z których jedna zniszczyła cmentarny kościół pw. Św. Jana. W wyniku działań wojennych zabudowa miejska Paczkowa ucierpiała w ilości 15%. To nieporównywalnie mniej niż np. w Nysie - to miasto zostało zniszczone w 55%. W połowie marca 1945 roku, na wieść o zbliżającym się froncie, ewakuowano znaczną część mieszkańców, wielu paczkowian dobrowolnie opuścił miasto. Paczków zdobyły na początku maja 1945r. wojska 59. Armii gen. Iwana Korownikowa (I Front Ukraiński) w toku operacji praskiej Armii Czerwonej. Po przejściu frontu wielu mieszkańców Paczkowa wróciło do swoich domów.

Ostatecznie Paczków, mimo swych burzliwych i często tragicznych dziejów, wreszcie powrócił w granice Polski, jednak powojenny napływ nowych mieszkańców, niezwiązanych emocjonalnie z Paczkowem, spowodował zaniedbania, a nawet zniszczenia zabytkowej substancji miasta. W 1956 roku przyjęto plan odbudowy Paczkowa w oparciu o studium historyczno-urbanistyczne i projekt rekonstrukcji starego miasta. Renowacje zabytków rozpoczęto w latach 1974-75.

Dziś liczący niewiele ponad 8000 mieszkańców Paczków, nazywany jest polskim Carcassonne, a to porównanie zawdzięcza średniowiecznym murom obronnym - najlepiej zachowanym w Polsce zabytkiem miejskiej architektury fortyfikacyjnej oraz centralnemu kompleksowi urbanistycznemu, który idealnie zachował swoje średniowieczne kształty i proporcje. Dzięki temu Paczków zachwyca historycznym charakterem i kusi turystów wieloma świetnie zachowanymi zabytkami oraz przepełnionym średniowieczną tajemniczością klimatem.

OtwĂłrz